Ekonomi gündemini ya da finansal piyasaları takip eden herkesin adını çok sık duyduğu konuların başında brent petrol gelir. Bu sadece ekonomik bir kavram değil elbette, tarihler boyunca uğrunda ülkelerin savaştığı, krizlerin yaşandığı ve hatta uğruna şarkılar, kitaplar ve film senaryoları yazılan küresel bir kavram. Peki, nedir Brent petrolü bu kadar önemli yapan şey nedir?
Üstelik haber bültenlerinde, piyasa özetlerinde ve ekonomi haberlerinde petrol piyasalarının izlenebilmesi adına brent petrol fiyatlarına da yer verilir. Öyleyse ekonomilerin seyrinde ve piyasa hareketlerinde Brent petrol fiyatlarını nasıl okumak gerekir? Bu yazımızda Brent petrol hakkındaki merak ettiğin soruların yanıtını bulabileceğin gibi ayrıca Brent petrolüne yatırım yapmak için hangi yöntemleri izlemen gerektiğine dair detaylı bilgiler de edinebilirsin.
Petrol, birçok motorlu araç için yakıt görevi görür ama petrolden elde edilen sayısız üründen de söz edilebilir. Modern dünyanın her alanında var olan petrol ürünleri, bu yönüyle doğrudan ya da dolaylı olarak pek çok kişiyi yakından ilgilendirir. Örnek vermek gerekirse; tüm plastik malzemeler, lastikler, deodorant, parfüm, sabun, temizleyici gibi kimyasallar ve tarım ilaçları şeklinde bu liste uzatılabilir. Dolayısıyla petrol fiyatlarındaki gelişmeler sadece yatırımcıları değil; sanayi, tarım başta olmak üzere neredeyse tüm sektörleri, iş hayatını ve günlük yaşantıyı da fazlasıyla etkiler. Bu denli önemli bir hammadde olan petrol, bulunduğu coğrafyaya göre farklı türlerde çıkarılır ve onlardan biri de bu içerikte ele alacağımız Brent petroldür.
Şimdi geldik Brent petrolün tanımına. Brent petrolü, Avrupa’da Kuzey Denizi’nden çıkarılan, Londra’da fiyatlarının belirlendiği petrol türü olarak tanımlayabiliriz. Geçmiş yıllarda borsa kavramının çok daha fiziksel bir olguydu. Bu dönemlerde de Avrupa’da petrol üreticileri ve alıcılarının bir araya geldiği merkez ağırlıklı olarak Londra’ydı. İşte bu kadar önemli olan Brent petrolün fiyatı da Londra borsasında belirlenirdi. Şimdi günümüze geldiğimizde ise borsalar ağırlıklı olarak dijital dünyaya taşınsa da Brent petrolün merkezi olarak hâlâ Londra kabul edilir.
Piyasaları takip ediyorsan petrol fiyatları hakkında referans verilirken Brent petrolün referans verildiğine denk gelmişsindir. Küresel piyasalarda petrol fiyatlarına dair ABD ham petrolü ve Brent petrol olmak üzere iki farklı referans ürün mevcut. Bunlar çeşitli isimlerle de karşına çıkabilir. Örneğin ABD ham petrolü Batı Teksas (WTI) tipi olarak da nitelendirilir. Brent petrolün bazı kaynaklarda Londra Brent ya da Brent Blend şeklinde kullanıldığına da şahit olabilirsin.
Neden Brent?
Brent, kelime anlamı olarak ilgi çekici bir hikayeye sahip ve genellikle bu ismin nereden geldiği pek bilinmez. Brent petrolü, ismini Birleşik Krallık, Danimarka, Norveç, Almanya, Hollanda ve Belçika’ya kıyısı bulunan Kuzey Denizi’nde 1970’li yıllarda keşfedilen petrol sahalarından alır. Yani BRENT ismi, Broom, Rannoch, Etive, Ness ve Tarbert adı verilen 5 farklı jeolojik alanın isimlerinin baş harflerinden oluşur. Kuzey Denizi’ndeki Brent sahalarında çıkarma yetkisi Kuzey Denizi’ne kıyısı olan 6 ülke ile sınırlıdır. Bu ülkelerde kurulu olan ya da faaliyet iznine sahip olan şirketler Brent sahasından petrol çıkarabilir.
Peki Brent petrolü neden İngilizlere mâl edilir? Bu sorunun yanıtı da Brent sahalarından çıkarılan petrol fiyatlarının Londra borsasında fiyatı belirlenmesiyle ilgilidir. Fiyatı Londra’da belirlenen Brent petrol, ABD ham petrolüne oranla daha fazla talep gördüğünden küresel petrol fiyatları için daha güçlü referans değer olarak kabul edilir.
Brent Petrol Fiyatları Ne Anlama Geliyor?
Küresel petrol piyasasında, dünyanın neresinde olursa olsun tüketiciler ya da yatırımcılar için Brent petrol ve ABD ham petrolün fiyatları yakından takip edilir. Her ikisi için de açıklanan değerler varil fiyatlarıdır. Bir varil petrol fiyatı yaklaşık 159 litrelik petrolün fiyatına denktir. Bir başka ifadeyle, anlık olarak gördüğün Brent petrol fiyatını 159’a bölerek 1 litrelik işlenmemiş ham petrol fiyatına ulaşabilirsin.
Brent Petrol Fiyatları Nasıl Belirlenir?
Brent petrol fiyatlarının belirlenmesinde klasik piyasa kurgusu geçerlidir. Yani, arz ve talep bir şekilde buluşur ve fiyat ortaya çıkar. Sonrasında piyasa dinamiklerine göre arz ve talepteki değişiklikler fiyatın aşağı ve yukarı yönlerde baskılar. Teknik olarak alıcı ve satıcıların uzlaştığı son fiyat, anlık Brent petrol fiyatı olarak sunulur. Konuya biraz daha teorik yaklaşarak iktisadi literatüre göre fiyat oluşumlarını ele alalım. Talep sabitken Brent petrolün arzında bir düşüş yaşanması durumunda fiyatlar yükselirken; sabit talep düzeyinde arz artarsa fiyatlar yükselme eğilimindedir. Bunun tam tersi olarak arz sabitken talep artarsa fiyatlar yukarı yönlü; talep düşerse aşağı yönlü baskılanır.
Brent Petrol Fiyatlarını Etkileyen Unsurlar Nelerdir?
Günümüzde standart arz ve talep koşullarının yanı sıra spekülasyon faktörü de devrededir. Spekülasyon, çeşitli şekillerde piyasalarda oluşan fiyatların yönlendirilmesi ya da yönlendirilme çabasıdır. Spekülasyon kötü amaçlarla ya da olmayan durumlar üzerinden yapılmaz. Örneğin; pandemi sürecinin en başında işlerin daha da kötüleşeceğini öngören ekonomistler, piyasa uzmanları, petrol talebinin düşeceği yönündeki açıklamalarının etkisiyle henüz talep düşmediği dönemde bile fiyatların aşağı yönde hareketine vesile olmuştu. Bu durum gerçeklikler üzerinden spekülasyon kavramının piyasalar üzerindeki etkisini çok net bir şekilde açıklar.
Kısacası, Jeopolitik gelişmeler, haber akışı, analizler, raporlar, görüşler ve benzeri durumlar arz ve talep sabitken de Brent petrol fiyatlarında değişimlere neden olabilir. Özellikle de vadeli işlemler, Foreks gibi yatırım enstrümanları, Brent petrolün gelecek dönemlerdeki fiyatları üzerine kurgulandığından spekülasyon kavramı bu nedenle daha da önemli hale gelir.
Brent Petrol Yatırımı Nasıl Yapılır?
Şimdi de en çok merak ettiği konuya gelelim. Brent petrole nasıl yatırım yapabilirsin? Yatırım dünyasının her geçen gün çeşitlendiği ve derinleştiği günümüzde Brent petrolü yatırımları için birçok seçenek var. Ancak bunları daha anlaşılabilir kılmak adına 3 ana başlıkta özetleyebiliriz:
1. Yatırım Fonları
2. Foreks İşlemleri
3. Uluslararası Yatırım Hesapları
Şimdi gelin, kısaca bu yatırım enstrümanları ile nasıl petrol yatırımı yapabileceğine değinelim.
Yatırım fonları ile brent petrol yatırımı nasıl yapılır?
Brent petrole yatırım yapmanın ilk yolu yatırım fonlarıdır. BU yatırım fonları da yatırım profesyonelleri tarafından yönetilir ve Brent petrole değişen oranlarda yatırım yapan fonlar bulunur. Eğer brent petrole yatırım yapmak istiyorsan yatırım fonlarını araştırabilirsin. Petrole ağırlık veren yatırım fonları tercih ederek petrol fiyatları ile daha yüksek korelasyonlu bir şekilde tasarrufları değerlendirebilirsin. Yatırım fonlarının genel mantığı da şudur: Profesyonel yönetim ve risk bölme avantajları sayesinde diğer alternatiflere göre daha düşük riskli bir tercihtir.
Foreks işlemlerinde Brent petrol nasıl alınır satılır?
Brent petrole yatırım yapabileceğin piyasalardan biri de Forex’tir. Dilediğin bir aracı kurumdan gerekli şartları yerine getirerek Foreks hesabına sahip olabilirsin. Foreks piyasalarında Brent petrol yatırımları aylık olarak yenilenen (UKOIL) türev araç sözleşmeleri üzerinden yapılabilir. Foreks piyasalarında 1’e 5 oranında kaldıraç kullanılır. Buradaki genel mantık spot piyasalardaki fiyat hareketlerine bağlı olarak belirlenen fiyatlara yatırım yapılmasıdır. UKOIL sözleşmeleri aylık olduğundan pozisyon açılan sözleşme için vade sonunda kapama zorunluluğu bulunur.
Piyasa mekanizması gereği, aylık vadelerde dönem sonunda ürünün fiyatı spot fiyatı ile eşitlenir. Bu nedenle uzun ve orta vadede petrol yatırımları için uygun olmayabilir. Ayrıca Türkiye’de sermaye piyasaları yasal mevzuatı gereği, Forex hesabı için minimum 50.000 TL karşılığı döviz olmak üzere hesap açma sınırı bulunur. Yani, 50.000 TL altındaki tasarruflar için Forex hesabı açılamaz.
Uluslararası piyasa yatırım hesabı üzerinden brent petrol yatırımı nasıl yapılır?
Petrol yatırımları için bir diğer alternatif ise yabancı piyasalarda işlem yapabilmek için Uluslararası Piyasalar hesaplarıdır. Aracı kurum, banka ya da finans kuruluşu ile uluslararası piyasalar hesabı açılarak organize borsalarda işlem gören Brent petrol üzerine yazılan türev araçlara yatırım yapmayı tercih edebilirsin. Türev yatırım araçlarındaki kurgu gereği dayanak varlık üzerine kontrat oluşturulur ve bu kontratlar üzerinden yatırımlar döner. Brent petrol üzerine yazılan türev kontrat ile açılan pozisyon büyüklüğü 1.000 varildir ve her kontrat için bir teminat tutarı ödenir.
Açılan pozisyona göre kâr ve zarar teminat üzerinden işlenir. Zarar edilmesi durumunda ise teminatın belirli bir oranın altına düşmesiyle teminatın tamamlanması istenir. Türev piyasalar genellikle 1’e 20 kaldıraç ile çalıştığından yüksek riskli işlemlerdir. Dolayısıyla türev araçlara kendi başına yatırım yapman riskli olabilir. Türev araçlara yatırım yapmak istiyorsan profesyonel yatırım danışmanlığı hizmeti alman çok daha doğru bir tercih olacaktır.
Petrol Piyasasına Yatırım Yapmak: Kısa Pozisyon ve Uzun Pozisyon Nedir?
Petrol piyasasındaki temel dinamikleri anlamak için öncelikle bazı kavramları bilmen gerek. Forex ve vadeli işlemlerin gerçekleştirildiği piyasalarda kısa ve uzun pozisyon kavramları kullanılır. Spot piyasalarda herhangi bir sermaye piyasası varlığı için alım ve satım yapılırken, vadeli piyasalarda ise işlemler kontratlar üzerinden uzun veya kısa pozisyon açılmasıyla gerçekleştirilir. Uzun pozisyon, bir varlığın fiyatının yükseleceği öngörüsüyle açılan pozisyondur. Kısa pozisyon ise spot piyasalardaki açığa satış kavramının karşılığıdır. Yani bir varlığın fiyatının düşmesi öngörüldüğünde kısa pozisyon kavramı kullanılır. Bu tanımlardan hareketle petrol piyasası analizi sonrasında Brent petrol fiyatlarının düşeceği durumlarda kısa pozisyon; yükseleceği durumlarda ise uzun pozisyon açılarak getiri elde edilir.
Vadeli piyasalarda kısa ve uzun pozisyonlar birbirlerinin tersi olduğunu belirtmek gerek. Yani spot piyasalardaki alım ve satım işlemlerinin yerine geçer. Örneğin vadeli bir piyasada kısa pozisyon varsa aynı kontrat sayısı kadar uzun pozisyon açılarak mevcut pozisyon kapatılabilir. Bunun tam tersi de geçerlidir ve uzun pozisyonu kapatmak için ise kısa pozisyon açılması gerekir.