“Bütün, parçalarının toplamından daha büyüktür.” – Aristoteles
İstihdam, ekonominin temel yapı taşlarından biridir. Bir bireyin belirli bir iş yerinde, belirli bir ücret karşılığında çalışmasını ifade eden “istihdam” terimi, aynı zamanda ekonomisi incelenecek ülkelerdeki ya da belirli ölçekteki topluluklardaki çalışan oranını da ifade eder. Ekonomik verilerin belirlenmesinde ve incelenmesinde temel kriterler arasında yer alan istihdam, araştırılan topluluklarda kaç kişinin aktif olarak çalıştığını, ekonominin ne kadarlık bir hacim oluşturduğunu ve işsizliğin ne boyutta olduğunu ortaya çıkarır. Eğer sen de “istihdam ne demek?” ya da “istihdam oranı ne demek?” sorularına yanıt arıyorsan, aşağıdaki bilgileri hemen inceleyebilirsin.
İstihdam Nedir?
İstihdam ifadesi, temel olarak bir insanın belirli bir işi yapmak üzere görevlendirilmesi anlamına gelse de bu kavramın ekonomideki önemi son derece büyüktür. Bu sebeple de “istihdam ne demek?” sorusunu yanıtlamak için, temel düzeyde ekonomi bilgisine sahip olmak gerekir. Bir ülkenin ya da belirli bir topluluğun ekonomik verileri incelenirken, o toplulukta bulunan kişilerin ekonomiye olan katkıları da incelenir. Bu katkıların başında da istihdam oranı gelir. Peki istihdam oranı nedir?
İstihdam oranı, bir toplulukta çalışan kişilerin topluluğa olan oranını tanımlayan ifadedir. Örneğin tamamı çalışma konusunda yeterliliğe sahip 100 kişiden oluşan bir toplulukta 90 kişi çalışıyorsa, bu topluluğun %90 oranda istihdama sahip olduğu söylenir. Bu kavram, topluluğun ekonomik durumunun saptanması açısından büyük önem taşır. İstihdam oranı, ekonomiye katkıda bulunan kişi sayısını belirtir. Bir diğer ifadeyle bir toplulukta ekonomiye katkı sağlayan kişi sayısının artması, o topluluğun ekonomik durumunun gelişmesine doğrudan fayda sağlar.
İstihdam, hem bireysel hem de toplumsal olarak son derece önemli bir kavramdır. İstihdam edilen, yani işe sahip olan kişiler, düzenli olarak gelir elde eder ve bireysel olarak ekonomilerini geliştirir. Kendi ayakları üzerinde durabilen, finansal özgürlüğe sahip kişiler, daha yüksek yaşam standartlarına ulaşarak daha kaliteli bir hayat yaşayabilir. Kendi ihtiyaçlarını kazandığı gelirden karşılayan kişiler, bireysel olarak gelişim göstererek topluma da katkı sağlar. Finansal açıdan özgür kişilerin toplum içinde sayıca çoğunlukta olması, o toplumun refahının yükselmesine ve hem maddi hem de sosyolojik gelişmelerin hızla gözlemlenmesine yardımcı olur.
Bireysel gelişim, toplum üzerinde güçlü etkiler yaratır. Finansal özgürlüklerini kazanan bireyler, ekonomik büyümeye önemli katkılar sağlar. Daha fazla ekonomik güce sahip olan bireyler, daha fazla alışveriş yaparak para regülasyonuna katkıda bulunur. İstihdam oranı yüksek toplumlarda daha yüksek bir ekonomik refah gözlemlenir. Bu durum da yeni girişimlerin ortaya çıkmasına, yeni markaların doğmasına, yeni iş yerlerinin açılmasına zemin hazırlar. Bu gelişmeler de toplumun ürettiği ekonomik değerlerin giderek yükselmesini sağlar. Daha kısa bir şekilde ifade etmek gerekirse yüksek istihdama ulaşmak, bireylerin ekonomik açıdan gelişmesine yardımcı olarak toplumun ekonomik değerinin artmasını da kolaylaştırır.
İstihdam Oranı Nedir?
İstihdam oranı, bir topluluktaki çalışan kişilerin oran olarak belirlenmesi için elde edilen bir veridir. İstihdam oranı, hem toplumun ekonomik durumunun tespit edilmesine hem de işsizlik oranının hesaplanmasına yardımcı olur. İşsizlik, her ekonomideki en ciddi problemlerden biridir. Bir topluluktaki işsizlik oranının yüksek olması, ekonomiye katkı sağlayan kişi sayısının az olduğu anlamına gelir. İşsizlik arttıkça toplumda ekonomik ve sosyolojik sorunlar baş gösterir. Finansal açıdan kendi kendine yetemeyen bireylerin artması, ekonomik açıdan kendi kendine yetemeyen toplumlar doğurur. Bu sebeple ekonomisini büyütmek isteyen ülkeler ve toplumlar, istihdam oranı ile işsizlik oranını sık sık kontrol eder, istihdamın artmasına yönelik tedbirler alır ve işsizliği azaltarak toplam ekonomik verilerin yükseltilmesi için çeşitli girişimlerde bulunur.
İstihdam Oranı Nasıl Hesaplanır?
Bu oranı hesaplamanın en pratik yolu, topluluk içinde aktif olarak bir işe sahip olan kişi sayısını topluluğun nüfusuna bölmek ve 100 ile çarpmaktır. Yine 90 kişinin aktif olarak çalıştığı 100 kişilik bir topluluk üzerinden örnek vermek gerekirse, (90/100) x 10 = 90 sonucuna ulaşılır ve bu topluluktaki istihdam oranının %90 olduğu belirtilir. Bu hesaplama, yüksek nüfusa sahip topluluklarda yapılması durumunda çalışan oranının pratik bir şekilde ifade edilmesine yardımcı olur. Örneğin 2.500.000 kişinin çalıştığı 4.000.000 nüfuslu bir ülkenin istihdam oranını basitçe ifade etmek için (2.500.000/4.000.000) x 100 = 62,5 formülü uygulanabilir ve bu topluluktaki istihdam oranının %62,5 olduğu sonucuna kolayca ulaşılabilir.
İstihdam oranı, işsizlik oranının hesaplanmasında da kullanılır. İşsizlik oranı hesaplama yöntemi, son derece basittir. İstihdam oranı bulunduktan sonra elde edilen sonuç, 100 değerinden çıkarılır ve elde edilen sonuç, işsizlik oranı olarak kabul edilir. Örneğin yukarıdaki örnekte bahsettğimiz toplulukta istihdam oranı %62,5 olduğu için, işsizlik oranı 100 – 62,5 = 37,5 olarak belirlenir. Bu değer de, istihdam oranı gibi yüzdeseldir. Yani bu topluluktaki işsizlik oranı, %37,5 olarak saptanır.
İstihdam Türleri Nelerdir?
İstihdam, kendi içinde türlere ayrılan bir kavramdır. Bu noktadaki ayrım, çalışanın çalışma şartlarından kaynaklanır. En sık rastlanan istihdam türleri ise şöyledir:
– Tam zamanlı istihdam
– Yarı zamanlı istihdam
– Kayıt dışı istihdam
Tam zamanlı istihdam, çalışanın her iş gününde belirli mesai saatlerini iş için geçirmesiyle gerçekleşir. Örneğin haftanın 6 günü, 8 saat boyunca çalışan herkes, tam zamanlı istihdam şeklinde çalışır. Tam zamanlı istihdam, ekonomik verilerde en çok önemsenen kavramlardan biridir. Bu şekilde çalışan kişiler, hem standart bir gelir elde eder hem de şirketlerin yasal olarak sunmak zorunda olduğu yan haklardan yararlanır. Bu gelir ve yan haklar ise bireylerin yaşam standartlarını yükselterek topluma fayda sağlar.
Yarı zamanlı istihdam, part – time ya da parça başı çalışma anlamına gelir. Özellikle üniversite öğrencileri, freelance çalışanlar ya da ek iş yapanlar tarafından tercih edilen bu yöntemde, çalışan sadece belirli koşullarda mesai yapar. Örneğin part time çalışan bir garson, günde 8 saat yerine kendisine belirtilen süre kadar iş yerine gider ve çalıştığı sürenin karşılığı kadar ücret alır. Parça başı çalışma ise yalnızca ihtiyaç durumunda, tek seferlik belli bir ücret karşılığında iş yapma anlamına gelir. Tasarımcılar, yazılımcılar, yazarlar ve teknik servisler arasında yaygın olan bu yöntem, işverenin çalışanı sadece ihtiyaç oluşması durumunda geçici olarak işe alması ve sadece o an yaptığı işin bedelini ödemesi şeklinde gerçekleşir.
Kayıt dışı istihdam ise pek çok sorunu beraberinde getiren bir yoldur. İşverenlerin çalışanların yan haklarını ödememek için başvurduğu bu yasadışı yöntem, çalışanın haklarından feragat etmesini zorunlu kılar. Kayıt dışı çalışan kişiler; sigorta, emeklilik ve diğer yan haklarını kullanamaz. Resmi kayıtlarda görünmeyen bu çalışma sistemi, vergi kaçakçılığı anlamına gelirken toplumsal olarak da çok sayıda soruna sebep olur. Kayıt dışı ekonominin büyüdüğü toplumlarda vergi ödeme oranları azalır, toplumsal ekonomi kötüye doğru gider ve bireylerin yaşam kalitesinde yaşanacak düşüş, toplum genelini olumsuz yönde etkiler.
İstihdam Borsayı Nasıl Etkiler?
İstihdam, borsa üzerinde de etkili bir kavramdır. Bunu açıklamak için, “Borsa endeksi nedir?” sorusuna yanıt vermek gerekir. Borsa endeksi, borsada işlem gören şirketlerin verilerinin bir araya getirildiği tablodur. Bu tablo, ekonominin genel durumunun, yükselişte ve düşüşte olan büyük şirketlerin yatırımcılar tarafından toplu halde görülebilmesine yardımcı olur. Pek çok kişi, endeksin durumunu takip etmek için canlı veri takibi ForInvest uygulaması gibi yöntemleri tercih eder. Borsa endeksinin yeşil ağırlıklı olması, yani endekste yer alan şirketlerin büyük bölümünün değer kazanması, yalnızca yatırımcılar için değil, herkes için önemli bir veridir. Borsanın genel olarak yükseliş eğiliminde olması, ekonominin iyiye gittiğinin bir göstergesidir. Bu durum da ekonomik habitat içinde yer alan herkesin bu olumlu etkiden faydalanabileceği anlamına gelir.
İstihdam oranının artması, borsanın artıya geçmesi konusunda büyük önem taşır. Yüksek istihdam, güçlü bir ekonomi anlamına gelir. Güçlü ekonomi ise borsanın yükseliş trendine girmesini beraberinde getirir. Borsanın yönü, temel olarak yatırımcı tahminlerine ve tercihlerine göre belirlenir. Bu tahminlerdeki en önemli faktörlerden biri de güvendir. Yatırımcılar, ekonomisine güvendikleri ülkelere ve şirketlere daha fazla yatırım yapar. Daha yüksek istihdam ise daha yüksek güvenilirlik, dolayısıyla da daha fazla yatırım anlamına gelir. İstihdam oranlarının düşmesi ve işsizlik oranlarında dramatik bir yükseliş yaşanması ise borsa yatırımcılarını korkutabilir. Ekonomik verilerin kötüye gitmesi, yatırımcıların yatırımlarını başka alanlara kaydırmasına sebep olabilir. Böylece istihdamın düşmesi, borsada işlem gören şirketlerin değer kaybı yaşamasını beraberinde getirebilir.
İstihdamın Ekonomiye Etkileri
Ekonomide en önemli noktaların başında, kendi kendine yetebilme ve değer üretme gelir. Kendi kendine yetebilen kişiler ve toplumlar, ilk olarak dışa olan bağımlılıktan kurtulur ve özgürleşir. Sonrasında ise ekonomik değer üreterek daha yüksek bir finansal güce ulaşabilir. Bunu sağlamanın temel adımlarından biri de istihdamı yükseltmektir. Yüksek istihdam, bireylerin kendi ekonomik özgürlüklerini kazanması anlamına gelir. Ekonomik özgürlüğünü kazanan kişiler, yeni yatırımlar ve girişimlerle ekonomiye girdi sağlayacak adımlar atabilir ve serbest piyasa ekonomisinin sunacağı avantajlarla yeni iş alanları yaratabilir. Bu durum da ülke ekonomisinin kalkınmasını beraberinde getirir.
İstihdam, aynı zamanda enflasyon konusunda da etkilidir. Daha yüksek istihdam, daha fazla üretim ve daha rekabetçi bir piyasa anlamına gelir. Piyasanın rekabetçi bir seviyeye ulaşması ise belli markaların tekelleşmesinin önüne geçer ve rekabet sebebiyle fiyatların düşmesini kolaylaştırır. Yüksek istihdam ile ekonomik refaha kavuşan insanlar, aynı zamanda daha fazla yatırım yaparak ekonomik seviyelerini geliştirme fırsatları da yakalayabilir. Ekonomik verileri daha iyi analiz etmek ve yatırımlarını güçlendirmek için “ForInvest App nasıl kullanılır?” sorusunun yanıtını inceleyebilir, yatırım yapmaya hemen başlayabilirsin.