Resesyon Nedir, Resesyon Olursa Ne Olur?

Genel - 23 Ağustos 202423 Ağustos 2024

ForInvest

İçerik okunma sayısı: 116

Borsa ve para piyasalarıyla ilgileniyorsan resesyon terimine birkaç konuşmada veya yazıda denk gelmiş olabilirsin. Peki, bu terimin anlamını biliyor musun? Senin için hazırladığımız bu içerikte resesyonun ne olduğunu kolayca öğrenebilirsin. Bununla birlikte resesyonun belirtileri, sonuçları ve bu dönemlerde hangi yatırım stratejisini uygulayabileceğin hakkında sana yön verecek ipuçlarını bulabilirsin.

Şimdi hazırsan, resesyon ile ilgili detayları birlikte inceleyelim.

Resesyon Nedir?

Resesyon, yatırım dünyasında karamsar bir üslupla dile getirilen terimler arasındadır. Peki, bu terim ne anlama gelir?

“Resesyon nedir?” sorusuna verilebilecek en ideal yanıt, art arda gelen iki çeyrek boyunca ülke ekonomisindeki durgunluktur. Resesyonu kısaca ülke ekonomisinin birbirini takip eden altı ay içerisindeki daralması olarak da düşünebilirsin.

Tanımından yola çıkarak ülke ekonomisindeki daralmanın bana yansımaları ne olabilir gibi bir soru aklına gelebilir. Hemen bu konuya da cevap verelim. Ülke genelinde ekonomik daralma yaşandığında cebindeki paranın değeri düşer. Yani alım gücün azalır. Kısa süre içerisinde çalıştığın sektördeki üretim azalması nedeniyle çevrende işsiz kalmış birçok kişinin olduğunu fark edebilirsin. Hatta kendi gelir akışın bile düzensiz hâle gelebilir.

Resesyon, genelde iki çeyrek sürer. Fakat ekonomik durgunluğun süresinin, aslında belirsiz ve değişken olarak nitelendirebilirsin.

Örneğin; son olarak 2020’de başlayan pandemide yaşanan daralmayı ele alacak olursak, etki süresinin bazı ülkelerde iki ay ile sınırlı kaldığını söyleyebilmek mümkündür. Buna karşılık ABD’de Aralık 2007’de başlayıp Haziran 2009’da biten 18 aylık uzun resesyon dönemi gibi örneklerin bulunduğunu da ayrıca paylaşmak isteriz.

Ekonomik daralma olarak dilimizde yer alan terimi, tanımı ve etkileri nedeniyle hem depresyon hem de stagflasyon ile karıştırabilirsin. Gerçekten de ekonomik resesyon ile depresyon arasındaki fark neredeyse yok denecek kadar azdır. İki finansal olayı birbirinden ayırmak için neden olduğu sonuçlar yerine etki süresine odaklanabilirsin.

Ekonomik depresyon, daralma ile aynı sonuçlara neden olmakla birlikte çoğunlukla 3 yıldan uzun sürelidir. Stagflasyon ise yine uzun sürelidir ancak durgunluğa eşlik eden yüksek enflasyonun bir sonucu olarak nitelendirilir.

Resesyonun Nedenleri Nelerdir?

Resesyon, aşağıda detaylarını bulabileceğin 6 farklı nedenden dolayı ortaya çıkabilir. Bunlar:

– Ani gelişen ekonomik olaylar
– Karşılanamayan borç
– Varlık balonları
– Enflasyon
– Deflasyon
– Yüksek faiz oranları

Gelin resesyona neden olan altı maddenin detaylarına yakından bakalım.

Ani Gelişen Ekonomik Olaylar

Beklenmedik şok etkisi yaratabilecek olaylar, bazen ekonominin daralmasına yol açabilir. “Peki, bu tanıma uyan olaylar nedir?” diye soracak olursan, hemen COVID-19 dönemini hatırlayabilirsin. Pandemi kaynaklı ekonomik daralma birçok sektörde üretimin durmasına sebep oldu. Haliyle çeşitli ihtiyaç maddelerinin fiyatları, normal seviyelerinin üstüne çıktı. Bazı ürünlere ulaşmak ise neredeyse imkânsız hale geldi.

Karşılanamayan Borç

Kurumsal / bireysel borçlar ve bu borçların borçların geri ödemesi, bazen ülke ekonomisinin temel bileşeni haline gelebilir. Yani çok fazla sayıda şirket veya hane, ödeyebileceğinden fazla borçlanarak toplu halde temerrüde düşebilir. Yeri gelmişken temerrüde düşmek, basitçe borçların ödenememesi durumudur. Borcunun gelirini aşması durumunda ne olacağını aslında hepimiz tahmin edebiliriz. Önce satın alma gücümüz düşer, ilerleyen süreçte elimizdeki varlıkları kaybetmeye başlayabiliriz.

Varlık Balonları

Çeşitli sektörlerde fiyatlar, kimi zaman bir anda hızla yukarı yönlü ivme kazanarak yükselebilir. Üstelik balon şişmeye devam ettikçe, fiyatlardaki artış çok daha dramatik seviyelere ulaşabilir. Ama bu durum belirli bir noktadan sonra patlama noktasına gelir. Peki, balon patlarsa ne olur? Yüksek değerle aldığın bir varlığa normal fiyatının altında bile alıcı bulmakta zorlanabilirsin.

Enflasyon

Gelişmiş ülkeler için yıllık %2-3 aralığındaki enflasyon ideal seviye olarak kabul edilir. Ancak reel enflasyon bu seviyeyi aşarsa alım gücün azalmaya başlayabilir. Yani normalde rahatlıkla alabildiğin ürünleri edinebilmek için daha fazla harcama yapman gerekebilir. Mesela bir markete gittiğini ve sepetini doldurmaya başladığını hayal et. Tıpkı gelirin gibi sepetindeki ürünler de aynı olabilir. Buna karşılık sepetindeki ürünlerin toplam tutarı, kısa vadede ürün fiyatlarındaki hızlı artış nedeniyle yükselir. Dolayısıyla maliyet artışıyla beraber alım gücünde düşüş meydana gelir.

Deflasyon

Deflasyon ne demek diyorsan hemen cevap verelim. Bu terim, fiyatların belirli bir zaman aralığında sürekli düşüş halinde olmasıdır. Tahmin edebileceğin üzere deflasyon halinde elindeki varlıkların değerleri, deyim yerindeyse pula dönüşür. Yani yatırımlarından hedeflediğin gelirleri sağlaman imkânsız hale gelir. Hatta aldığın fiyat ile kıyaslandığında zararda görünebilirsin. Bu durum toplumun geneline yansırsa, resesyon kaçınılmaz bir sonuca dönüşür.

Yüksek Faiz Oranları

Faiz oranlarının çok hızlı biçimde yükselmesi, resesyona yol açan sebepler arasındadır. Faiz oranları yükseldikçe, aldığın kredinin geri ödemesini yapmakta zorlanabilirsin. Tabii bu durumda yalnız olmayacağın için ülke genelinde satın alma gücündeki azalmaya bağlı ekonomik durgunlaşma görülebilir.

Yatırımcı Gözüyle Resesyon Olduğunu Nasıl Anlarsın?

Resesyona neden olan durumlar son derece net aslında. Böyle bir durumun getireceği sonuçlara önceden hazırlıklı olmak için piyasayı izleyerek gözlemleyebileceğin aşağıdaki sinyalleri takip edebilirsin.

– Volatilite endeksini inceleyerek değerin ne seviyede olduğuna göz atabilirsin. Eğer değer 30’un üzerindeyse, piyasadaki stres seviyesi yüksek demektir. Piyasada genel bir tedirginlik olması durgunluğa işaret edebilir.

– GSYİH (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla), resesyonun varlığını simgeleyen bir diğer önemli işarettir. GSYİH’da, iki çeyreklik kesintisiz gerileme varsa, ekonominin durgunlaşmakta olduğunun sinyalidir.

– Belirli sektörlerdeki şirketler üretimlerini tamamen kısıyor veya mümkün olabilecek en alt düzeye mi çekiyor? Yukarıda da vurguladığımız gibi üretim düştükçe satışlar ve kâr marjları etkilenir. Bunun sonucunda işsizlik artarken alım gücü düşer ve ekonomik durgunluk çok daha belirgin hale gelir.

– Resesyonun işaretlerini sıralarken Sahm Durgunluk Göstergisi’nden mutlaka bahsetmek gerekir. Sahm Durgunluk Göstergesi, ABD orijinli olan ve farklı ülkeler tarafından da kullanılan gerçek zamanlı işsizlik verisine dayalı bir kaynaktır. Göstergedeki yarım puan ve üzeri artışlar, ülke genelinde ekonominin durgunlaştığına işaret eder.

– Resesyonun işaretleri ile ilgili yol gösterebilecek ters getiri eğrisini de dikkate almak çok önemli. Getiri eğrisinin terse dönmesi durumu, uzun vadeli faiz oranlarının kısa vadelilerin altına düştüğünde gerçekleşir. Böyle bir senaryonun varlığı söz konusuysa, yatırımcıların yakın geleceğe yönelik beklentilerinde güven kaybı yaşadıklarını düşünebilirsin.

Bir Yatırımcı Olarak Resesyonun Bilmen Gereken Olası Sonuçları

Şu ana kadar resesyon nedir, neden meydana gelir ve nasıl anlaşılır sorularının cevaplarına odaklandık. Bu soruların ardından, resesyonun sonuçlarını da detaylıca incelemek, yatırım stratejini belirlemen için faydalı olacaktır. İşte ekonomik daralma ile ilişkili sonuçların en önemlileri şunlardır:

– İşsizlik
– Gelirlerde düşüş ve yoksulluğun artması
– Varlık fiyatlarındaki düşüş
– Toplumsal eşitsizliğin artması
– Daha yüksek devlet borçlanması

Bu sonuçları detaylıca inceleyelim.

İşsizlik

Ekonomik faaliyetlerdeki daralma, işsizlik oranlarında artış meydana gelmesine yol açar. Bazı firmaların iflas etmesi, maliyetlerin düşürülmek istenmesi ve yeni işçi alımının azalması bu olumsuzluğun kaynağını oluşturur.

Gelirlerde Düşüş ve Yoksulluğun Artması

“Resesyon olursa ne olur?” sorusuna verilebilecek ikinci yanıt, gelirlerde düşüş ve yoksulluğun artmasıdır. İşsizlikteki artışın da nedeni olan firmaların maliyetlerini düşürme isteği, ücret kesintilerinin görülmesini tetikler. Dolayısıyla hane bazlı alım gücü düşerken yoksulluk yükselişe geçebilir.

Varlık Fiyatlarındaki Düşüş

Resesyon örnekleri incelendiğinde, çoğu zaman varlık fiyatlarında düşüş yaşandığı gözlemlenebilir. Örneğin; pandemi dönemindeki küresel resesyon esnasında petrol fiyatlarındaki keskin düşüş, hisse senedi değerlerinin de dramatik oranda azalmasına neden oldu.

Konudan bağımsız olarak portföyünün bir kısmını borsada değerlendirmek istiyorsan, Hisse Senedi Nasıl Alınır başlıklı içeriğimize göz atabilirsin.

Toplumsal Eşitsizliğin Artması

Resesyonun sonuçlarını, zihninde daha net konumlandırman için piyasalardaki hareketsizliğin oluşturduğu domino etkisi gibi düşünebilirsin. Gelirlerdeki düşüş ve varlık fiyatlarındaki azalmanın önünün alınamaması, toplumsal eşitsizliğin daha belirginleşmesi sonucunu doğurur. Yani alt ve orta gelir grubu, ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanırken yatırım gücü olanlar, ellerinde bulundurdukları varlıkları düşen fiyatlardan faydalanarak çoğaltabilir.

Daha Yüksek Devlet Borçlanması

Resesyon dönemlerinde devletlerin borçlanma seviyeleri, normal dönemdekine göre daha yüksek olur. Peki, bu senaryo neden meydana gelir? Bu sorunun yanıtlarını kısaca şöyle sıralayabiliriz:

– Firmalar, daha az kâr ettiğinden ödeyecekleri kurumlar vergisinin miktarı düşer.
– İşçilerin yaşadıkları gelir kaybı, hükümetlerin gelir vergisi kazançlarını olumsuz etkiler.
– Gayrimenkul fiyatlarındaki azalma, damga vergisi gelirinde düşüşe sebep olur.
– Bireysel ve kurumsal harcamalardaki düşüş, beklentinin altında KDV ödemesi yapılmasına yol açar.

Resesyon Dönemlerinde Borsa ve Para Piyasaları Nasıl Etkilenir?

Sen de bazı yatırımcılar gibi resesyon borsayı nasıl etkiler sorusunun cevabını merak ediyor olabilirsin. Aslında bu soruya ideal yanıt olarak “Yukarı çıkan her şey, belirli zaman sonra aşağıya iner.” şeklinde cevap verilebilir. Çünkü resesyon dönemlerinde borsa ve para piyasalarında tam da bu şekilde bir senaryo yaşanır.

Tüm göstergeler normal seviyelerindeyken, istihdam ve alım gücü maksimum düzeyde seyreder. Tıpkı gelirler gibi reel gayri safi yurt içi hasıla da sağlıklı biçimde artar. Doğal olarak piyasadaki olumlu hava hisse senedi fiyatlarının yükselmesini mümkün kılar. Ancak resesyon ile birlikte ortaya çıkan gelirlerdeki düşüş ve işsizlik seviyesindeki artış, hisse fiyatlarını olumsuz etkiler.

Hisse senedi fiyatlarında yaşanan sert dalgalanmalar, piyasaların seyrinde değişkenliğin çok daha sıklaşması sonucunu beraberinde getirir. Yatırımcılar, güvenli kabul ettikleri kaynaklardan gelen iyi veya kötü haberlere hızlı tepki verme eğilimini benimser. Hatta bazı yatırımcılar, güvenliğe kaçışın arttığı bu dönemde paralarını borsadan tamamen çekme kararı alabilir.

Resesyon Dönemlerinde Nasıl Yatırım Yapmalıyım?

Resesyon yaşanırken nakit paraya sahip olmanın normal zamanlardan çok daha kıymetli hâle geldiği fikri genel kabul gören bir durumdur. Ancak bazı kişiler gibi senin de aklında resesyon döneminde yatırım yapma fikri olabilir. Ekonominin durgunlaşıp kazançlı seçeneklerin azaldığı bu tür zamanlarda, duygusallıktan kaçınıp güvenli kaynaklardan borsa yatırım önerileri alarak harekete geçebilirsin.

Tabii bir de aşağıdaki detayları göz önünde bulundurarak kendi hareket planını oluşturmayı tercih edebilirsin.

– Ekonomik durgunluk zamanlarında, ayakta kalan firmalar genelde temel ihtiyaç maddeleri üretimine ve satışına odaklananlardır. Yatırımlarını, bu detaya bağlı kalarak gerçekleştirebilirsin.

– Halihazırda sahip olduğun yatırımları portföyünde tutmaya odaklanabilirsin. Portföyünü genişletmek istiyorsan resesyon sonrası döneme yönelik analizleri incelemeye zaman ayırabilirsin.

– Zayıf bilançolara ve yüksek borç yüküne sahip şirketler, resesyona karşı en savunmasız olanlardır. Çünkü ekonomi küçüldükçe, yeni sermaye bulmaları ve gelir elde etmeleri zorlaşır. Borsa yatırımı yaparken bu durumu dikkate alabilirsin.

Resesyon Dönemlerinde Dikkat Etmen Gerekenler Nelerdir?

Resesyonda ne yapmak lazım diyorsan, aşağıdaki ipuçlarına dikkat ederek kendine güvenli bir yol haritası oluşturabilirsin.

– Ekonominin durgunlaştığı zamanlarda, doğru yatırım kararları alabilmek için canlı veri takibi ve uzman analizleri çok daha önemli hale gelir. Sana avantaj sağlayacak bu tür kolaylıklardan güvenilirliğini kanıtlamış bir yatırım uygulaması vasıtasıyla yararlanabilirsin.

– Hisse senedi piyasası, ileriye dönük yapıya sahiptir. Piyasa, genellikle durgunluk başlamadan önce düşer. Toparlanma süreci ise resesyon dönemi sona ermeye yakınken başlar.

– Tüketici harcamaları, her sektörde azalmayabilir. Zira tüm şirketler, durgunluktan eşit oranda etkilenmez.

– Her durgunluk döneminin ortaya çıkmasını sağlayan nedenler farklı olabilir. Üstelik başta da belirttiğimiz gibi süreleri değişkendir. Haliyle durgunluğun ne kadar süreci konusunda genel bir zaman çizelgesi oluşturulamaz.

– Resesyon dönemlerinde yatırım yapmak konusundaki kararsızlığına ForInvest aracılığıyla son verebilirsin. Çünkü yatırım hesabına güvenle bağlanmanı sağlayacak uygulama üzerinden canlı veri takibi ve uzman analizlerinin yanı sıra hızlı alım-satım işlemleri gerçekleştirebilirsin. Uygulamamızın detayları konusunda bilgi sahibi olmak için ForInvest Nasıl Kullanılır başlığı altındaki bilgileri inceleyebilirsin.

Kaynaklar: